Chiếc Thuyền Ngoài Xa của Nguyễn Minh Châu là một trong những truyện ngắn xuất sắc của văn học Việt Nam đương đại. Tác phẩm không chỉ mang đến một bức tranh thiên nhiên tuyệt đẹp mà còn chứa đựng những suy ngẫm sâu sắc về cuộc đời, về mối quan hệ giữa nghệ thuật và hiện thực. Bài viết này sẽ Phân Tích Chiếc Thuyền Ngoài Xa, khám phá những tầng ý nghĩa ẩn chứa trong tác phẩm.
Vẻ Đẹp Hoàn Mỹ Bên Ngoài
Câu chuyện xoay quanh nhân vật Phùng, một nghệ sĩ nhiếp ảnh được giao nhiệm vụ chụp ảnh biển cho bộ lịch mới. Trong hành trình tìm kiếm cảm hứng sáng tạo, anh đã có hai phát hiện lớn lao. Phát hiện đầu tiên là một cảnh biển tuyệt đẹp, một chiếc thuyền ngoài xa ẩn hiện trong màn sương sớm, khiến anh ngây ngất, say mê. Bức ảnh với “mũi thuyền in một nét mơ hồ lòe nhòe vào bầu sương mù trắng như sữa có pha đôi chút màu hồng hồng do ánh mặt trời chiếu vào. Vài bóng người lớn lẫn trẻ con ngồi im phăng phắc như tượng trên chiếc mui khum khum, đang hướng mặt vào bờ”. Đối với Phùng, đây là một “bức tranh mực tàu của một danh họa thời cổ”, một vẻ đẹp “đơn giản và toàn bích”, “đắt giá trời cho”. Anh cho rằng có lẽ suốt một đời cầm máy ảnh chưa bao giờ được thấy một cảnh “đắt” trời cho như vậy.
Sự Thật Trái Ngược Phía Sau
Niềm say mê của Phùng nhanh chóng bị thay thế bởi sự kinh ngạc và bối rối khi anh chứng kiến cảnh tượng trái ngược hoàn toàn với vẻ đẹp toàn bích vừa bắt gặp. Từ chiếc thuyền bước ra một người đàn ông thô lỗ, hung hãn và một người đàn bà lam lũ, tội nghiệp. Lão chồng “hùng hổ, mặt đỏ gay” rút chiếc thắt lưng ra quất tới tấp vào lưng người vợ, kèm theo những lời lẽ tàn nhẫn. Người đàn bà cam chịu, không phản kháng, không kêu than. Cảnh tượng càng trở nên đau lòng hơn khi đứa con trai của họ, thằng bé Phác, lao đến giằng lấy chiếc thắt lưng và đánh vào ngực cha. Hành động phản kháng của Phác chỉ đổi lại hai cái tát nảy lửa khiến nó ngã nhào. Người đàn bà bật khóc, ôm lấy con rồi lại vội vã đuổi theo chồng trở lại thuyền.
Nghịch Lý Giữa Cái Đẹp Và Cái Xấu
Chứng kiến cảnh bạo lực gia đình, Phùng không thể hiểu nổi nghịch lý đang diễn ra trước mắt. Cái đẹp hoàn mỹ và sự thật trần trụi, tàn nhẫn dường như chỉ cách nhau một tấm màn mỏng manh. Bức tranh tuyệt mỹ kia lại ẩn chứa bao nhiêu điều xấu xa, dã man. Phùng nhận ra ranh giới giữa cái đẹp và cái xấu, cái hoàn mỹ và cái tàn độc mong manh đến nhường nào.
Phùng ở lại bãi biển vài ngày để tìm hiểu hoàn cảnh của người đàn bà. Anh cùng Đẩu, một người bạn, khuyên bà ly hôn để thoát khỏi cuộc hôn nhân địa ngục. Thế nhưng, người đàn bà lại van xin họ đừng bắt mình bỏ chồng. Bà thấu hiểu hoàn cảnh éo le của chồng, biết ơn người đàn ông duy nhất chấp nhận cưới mình khi đã quá lứa lỡ thì. Bà cam chịu vì những đứa con, vì muốn chúng có một gia đình hoàn chỉnh.
Bài Học Về Nghệ Thuật Và Hiện Thực
Câu chuyện của người đàn bà hàng chài đã khiến Phùng và Đẩu hiểu ra rằng, cái nghèo, cái đói chính là căn nguyên của bạo lực gia đình. Phùng ngẫm nghĩ về bản chất xù xì, thô nhám của hiện thực. Anh nhận ra nghệ thuật không thể chỉ có lãng mạn, đẹp đẽ mà còn phải gắn liền với hiện thực, dù hiện thực ấy có trần trụi và nghịch lý đến đâu.
Chiếc Thuyền Ngoài Xa đã trở thành một bức ảnh nghệ thuật sáng giá, được treo ở nhiều nơi. Nhưng chỉ riêng Phùng mới có thể nhìn thấy đằng sau bức tranh đẹp đẽ ấy là “một người đàn bà vùng biển cao lớn với những đường nét thô kệch”. Nguyễn Minh Châu đã khéo léo lồng ghép vào tác phẩm những hình ảnh mang tính biểu tượng: “màu hồng hồng của ánh sương mai” tượng trưng cho cái đẹp hoàn mỹ, còn hình ảnh người đàn bà hàng chài lam lũ, đau khổ là hiện thực cuộc sống.
Kết luận
Qua Chiếc Thuyền Ngoài Xa, Nguyễn Minh Châu gửi gắm thông điệp sâu sắc về mối quan hệ giữa nghệ thuật và hiện thực. Nghệ thuật phải gắn liền với cuộc sống, phản ánh chân thực những mặt trái của xã hội. Người nghệ sĩ chân chính cần có cái nhìn đa chiều, đa diện để khám phá bản chất thật sự bên trong vẻ đẹp bên ngoài rực rỡ, hào nhoáng. Tác phẩm đặt ra những câu hỏi day dứt về trách nhiệm của người nghệ sĩ trước cuộc đời.